هرچند میکروبلاگ‌ها را گونه‌ای از وبلاگها می‌دانند، اما بین این دو ابزار انتشار تفاوت‌های عمده‌ای وجود دارد.
میکروبلاگ‌ها، همانطور که از عنوان‌شان برمی‌آید می‌توانند وبلاگ‌های کوچک نامیده شوند. تمایز اصلی میکروبلاگ‌ها نسبت به وبلاگها، اندازه پست‌ها (post) یا مطالبی است که به‌وسیله کاربران منتشر می‌شود. تعداد حروف هر پست میکروبلاگ‌ها معمولا به کمتر از ۲۰۰ کاراکتر محدود می‌شود. میکروبلاگ‌ها را علاوه بر محیط وب می‌توان به شکل‌های دیگری از جمله ایمیل، پیامک تلفن همراه، پیام‌رسان‌های اینترنتی و افزونه‌های مخصوص مرورگرها به‌روزرسانی کرد.
به عبارت دیگر برای به‌روزرسانی یک میکروبلاگ لازم نیست همانند وبلاگ به صفحه مدیریت آن مراجعه کنید و مجبور به طی کردن چند مرحله باشید. هر زمان که اراده کنید می‌توانید از طریق ارسال یک پیامک میکروبلاگ‌تان را به‌روزرسانی کنید، یا مثلا هنگامی که در پیام‌رسان «گوگل‌تاک» مشغول گفت‌وگو با دوستان‌تان هستید به‌سادگی پستی هم به میکروبلاگ‌تان بفرستید.
محتوای پیام‌هایی که در میکروبلاگ‌ها قرار می‌گیرد در گذشته بیشتر به اعلام وضعیت و حال و هوای شخصی نویسنده مربوط می‌شد، هر چند که این‌روزها با گسترش این سرویس‌های جدید اینترنتی کاربرهای متنوعی برای آن تعریف شده است.
تولد تویتر و دیگران
محبوب‌ترین و معروف‌ترین میکروبلاگ دنیا در حال حاضر سرویس تویتر (Twitter) است. تویتر که از جولای سال ۲۰۰۶ فعالیتش را شروع کرده، در مدت کوتاه دو سال به آنچنان شهرتی دست‌یافته که نامش در کنار غول‌های اینترنتی دنیا مطرح می‌شود. تویتر که محدودیت ۱۴۰ کاراکتر را برای هر پست در نظر گرفته از طریق وب، پیامک، گوگل‌تاک و یکی از افزونه‌های فایرفاکس قابل مدیریت است.
تویتر هر چند پیشگام عرصه میکروبلاگینگ است ولی در این زمینه تنها نیست و در حال حاضر حداقل چندصد سایت مشابه آن مشغول به فعالیت هستند.
سرویس‌های میکروبلاگینگی مثل جایکو(Jaiku)، پلرک(Plerk) و اسپوینک(Spoink) علی‌رغم امکانات بیشتری که ارائه می‌کنند، هنوز پشت سر تویتر قرار دارند. استقبال از میکروبلاگ‌ها به حدی بالا بوده که سایت‌های شبکه اجتماعی از قبیل مای‌اسپیس و فیس‌بوک هم بخشی را مشابه سرویس میکروبلاگ به مجموعه خدمات‌شان اضافه کرده‌اند.
تویتر، ابزاری برای تمام فصول
کاربرد اولیه میکروبلاگ‌ها بیشتر به اعلام وضعیت و احساسات شخصی نویسنده آن محدود می‌شد. دیدن جملاتی از قبیل «الان دارم فلان فیلم رو می‌بینم»، «امشب اصلا حالم خوب نیست و حوصله ندارم»، «کارا تموم شد، دارم می‌آم خونه» در پست‌های تویتری عادی است.
اما اگر تصور می‌کنید کاربرد میکروبلاگ‌ها به همین جملات به ظاهر ساده محدود می‌شود اشتباه می‌کنید. کافی است به چند خبری که در ماه‌های اخیر در مورد تویتر در رسانه‌ها منتشر شده نگاهی بیندازیم تا به موقعیت تویتر پی ببریم.
خبر اول از نقش تویتر در آزاد شدن یک دانشجوی مصری از زندان حکایت می‌کند. این دانشجو که مشغول تصویربرداری از یک تظاهرات بوده، توسط پلیس دستگیر می‌شود ولی در آخرین لحظه قبل از دستگیری فرصت می‌کند کلمه «ARRESTED» را با تلفن همراه به تویتر خود بفرستد. به این ترتیب شبکه دوستان او به سرعت متوجه قضیه می‌شوند و با علنی شدن ماجرا و فشارهای رسانه‌ای او آزاد می‌شود.
خبر دوم درباره پوشش اخبار زلزله چین توسط کاربران تویتر است. در زلزله بزرگ چین که چند ماه پیش رخ داد، مردم در بخش‌های مختلف کشور، از موبایل برای ارسال پیامک در مورد وضعیت خود به تویتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کردند و این نقش مهمی در اطلاع‌رسانی در زمان بحران داشت.
به این ترتیب می‌بینید که میکروبلاگ‌ها نقش برجسته‌ای در روزنامه‌نگاری شهروندی (citizen journalism) پیدا کرده‌اند.
از طرف دیگر رسانه‌های رسمی هم از ابزار تویتر برای انتشار اخبار مهم و فوری‌شان استفاده می‌کنند. به عنوان مثال سی.ان.ان از جمله سایت‌های خبری است که در تویتر صفحه ایجاد کرده است و کاربران با افزودن آن به لیست دوستان‌شان می‌توانند از آخرین اخبار فوری مطلع شوند. در بین رسانه‌های فارسی هم سایت‌های بی.بی.سی.پرشین، زمانه و مدیا نیوز در این زمینه پیشگام بوده‌اند.
اما کاربرد تویتر و میکروبلاگ‌ها فقط به موارد خبری محدود نمی‌شود. هر چند روز یک‌بار خبر جدیدی منتشر می‌شود که کاربران اینترنتی، کاربرد جدیدی برای تویتر ایجاد کرده‌اند.
دریافت اطلاعات مورد نیاز در موارد متعدد، یادآوری برنامه کاری، بازاریابی و تبلیغات، پاسخ‌گویی به مشتریان، کاربرد در سایر علوم از جمله پزشکی و مهندسی تنها بخشی از این موارد هستند.
سلطه تویتر بر بازار
همانطور که سلطه گوگل در بازار موتورهای جستجو باعث شده به تدریج فعل «گوگل کردن»(to google) وارد زبان شود و به معنای استفاده از موتور جستجوی گوگل و حتی فراتر از آن به معنای جستجوی اینترنتی بکار رود، این روزها فعل «تویت کردن» کردن به معنای نوشتن پست‌های تویتری هم وارد زبان انگلیسی و به دنبال آن فارسی شده است. به همین ترتیب جایگاه تویتر در بین میکروبلاگ‌ها، شبیه جایگاهی است که گوگل در بازار موتورهای جستجو دارد.
تویتر این‌روزها به آن درجه از محبوبیت و گستردگی کاربران رسیده که ده‌ها سایت دیگر، امکانات جانبی و حاشیه‌ای مرتبط با آن ارائه می‌کنند. توییت‌ویل (TweetWheel) یا چرخ‌تویتری، تصویری از موقعیت کاربر، نحوه تعاملات و ارتباطاتش در توییتر ارائه می‌کند.
تویترفید (TwitterFeed) به کاربران امکان می‌دهد خروجی‌های فید را به تویتر خود اضافه کنند. تویرل (Twhirl) امکان استفاده همزمان از چند حساب کاربری، جستجو در توییت‌های دیگران و چند سرویس دیگر را به کاربران ارائه می‌کند.
تویت‌سی (TwitSay) پیام‌های صوتی کاربران را با تلفن به تویتر می‌فرستد. تویت‌پیک (TwitPic) ابزاری برای آپلود کردن عکس است. تویت‌می‌دیس (TwitterMeThis) وسیله‌ای برای بازاریابی تویتری است. تویت‌لیتر (TweetLater) سرویسی برای مدیریت پست‌های تویتر کاربران است. تویدیکت (Twiddict) به کاربران کمک می‌کند تا با مشکلات و خطاهای تویتر و قطعی‌های آن مقابله کنند. چه کسی را دنبال کنم (WhoShouldIFollow) سایتی است که به کاربران پیشنهاد می‌کند چه کسانی را به لیست دوستان تویتر‌شان بیفزایند. تویتر‌گرم (TwitterGram)، ابزاری برای ارتباط فایل‌های صوتی کاربران و تویتر است. تویترلی(twittURLly) ابزار گردآوری لینک‌های ارسال شده به تویتر است. علاوه بر این سایت‌ها، علاقه‌مندان به تویتر، نرم‌افزارها، افزونه‌ها و امکانات جانبی دیگری را هم برای تویتر ایجاد کرده‌اند تا قابلیت‌های آن‌را گسترش دهند.
تب تند تویتر در ایران
استقبال کاربران ایرانی و مخصوصا اجتماع آنلاین وبلاگ‌نویسان ایرانی از تویتر بسیار گسترده بوده است. اگر روزگاری استفاده از چت‌روم‌های یاهو، ایام دیگری داشتن وبلاگ و مدتی پس از آن حضور در «اورکات» در بین کاربران ایرانی «مد» شده بود، امروز حضور در تویتر «تب» جدید جامعه آنلاین ایرانی است.
کاربران ایرانی علاوه بر کابردهای جهانی تویتر، برای این سرویس قابلیت جدیدی تعریف کرده‌اند و از آن به عنوان اتاق گفت‌وگوی عمومی استفاده می‌کنند.
ایرانی‌های «تویترباز» حالا زبان مخصوص خودشان را دارند و اصطلاحات جدیدی را برای استفاده از تویتر ایجاد کرده‌اند. «توئیتیدن» و «فالو کردن» از جمله این اصطلاحات هستند. هر تازه‌واردی به دنیای تویتر باید مدتی را صرف کند تا برای برقراری ارتباط با دیگر کاربران، علاوه بر زبان فارسی اصطلاحات تویتری را هم یاد بگیرد. راه‌اندازی سایتی با عنوان خبرگزاری تویتر (ttffnews) هم از جمله دیگر اقداماتی است که تنها از کاربران فارسی زبان برمی‌آید.
نسخه‌های وطنی میکروبلاگ
از سال گذشته همزمان با تحولات وب جهانی، در وب فارسی هم سایت‌های سرویس میکروبلاگ راه‌اندازی شده‌اند. پیغامک(peyghamak.com)، جکس‌بلاگ(jaxblog.com) و وی‌ویو(viwio.com) سه میکروبلاگ ایرانی هستند که هر کدام میزبان بخشی از کاربران آنلاین فارسی زبان هستند.
هرچند که در مقایسه با استقبال کاربران فارسی از تویتر هنوز هیچ‌کدام از این سایت‌های ایرانی نتوانسته‌اند مورد اقبال واقع شوند، اما در بین این سه سایت، «وی‌ویو» وضعیت مناسب‌تری دارد. «وی‌ویو» توانست در انتخاب برترین‌های رسانه‌ای سال ۱۳۸۶ عنوان «برترین سایت هماهنگ با فضای وب دو» را به خود اختصاص دهد.
در بخش معرفی سایت وی‌ویو آمده است: «وی‌ویو مکانی است برای به اشتراک گذاشتن لحظات، احساسات و تفکرات شما با دیگران. در اینجا شما می‌توانید بگویید که مشغول به انجام چه کاری هستید، به کجا می‌روید، چه احساسی دارید.»
آینده میکروبلاگ‌ها
برخی میکروبلاگ‌هایی مثل تویتر را در آینده رقیبی برای شبکه‌های اجتماعی از قبیل فیس‌بوک و مای‌اسپیس می‌دانند. این پیش‌بینی اغراق‌آمیزی است که باید با دیده تردید به آن نگاه کرد.
آنچه آینده سرویس‌های میکروبلاگ را در پرده ابهام قرار می‌دهد وضعیت اقتصادی آنهاست. تویتر، مطرح‌ترین سرویس میکروبلاگینگ در ماه‌های اخیر با اشکالات فنی و قطع شدن‌های مکرر سرویس مواجه بوده است.
بروز و ادامه این مشکلات لزوم تقویت تیم پشتیبانی و فنی چنین سایت‌هایی را نشان می‌دهد، مسئله‌ای که تنها با اقتصادی‌تر شدن فعالیت این‌گونه سایت‌ها میسر خواهد شد. این ابزارها برای بقا و پیشرفت باید راهی برای تبدیل شدن به سرویس‌هایی با بازدهی اقتصادی بیشتر پیدا کنند. ایجاد سرویس‌ها و دسترسی‌های غیررایگان و ارسال تویت‌های تبلیغاتی از گزینه‌هایی است که این‌روزها برای کسب درآمد این سایت‌های اینترنتی مطرح می‌شود.
علاوه بر چالشهای اقتصادی، میکروبلاگ‌ها مانند برخی دیگر از سرویس‌های وب دویی با انتقادات اجتماعی هم مواجه هستند. سایت‌هایی مثل تویتر به مشغول کردن کاربران به امور بیهوده و به نحوی دامن زدن به بی‌سوادی در دنیای اینترنتی متهم هستند. تضعیف حریم خصوصی کاربران اینترنتی از جمله دیگر انتقاداتی است که به میکروبلاگ‌ها وارد می‌شود.
میکروبلاگ‌ها با توجه به پتانسیلی که از استقبال کاربران اینترنتی در اختیار دارند، درصورت عبور از چالشهای اقتصادی در آینده به غول‌های جدید اینترنتی تبدیل خواهند شد. در غیر این‌صورت آینده‌ای جز ادغام در دیگر شرکت‌های بزرگ آی.تی برای آنها متصور نیست.
